Meâni ve Usûl-i Fıkıh İlminde Emir-Nehiy

Arapça, İslam düşüncesinde yalnızca Kur'ân'ın lisânı olmakla kalmayıp, aynı zamanda şer'î bilgilerin inşasında kurucu bir kaynak olarak müstesna bir yere sahiptir. Emir ve nehiy sîgalarının bünyesinde taşıdığı anlam boyutları, Arapçanın yapısal incelikleriyle birleşerek hem belâgat hem de usûl-i fıkıh literatüründe müstakil tartışma alanları doğurmuştur. Bu iki sîga, sarf ve nahiv cihetiyle dil bilimlerini; mâna ve beyân yönüyle belâgatı; lafız-mâna irtibatı bakımından kelâm ve mantığı; hükümle olan doğrudan irtibatı dolayısıyla ise usûl-i fıkhı yakından ilgilendiren temel kavramlardandır. Özellikle emir sîgası, Kur'ân ve Sünnet'teki sigasal ifadelerin hükümle irtibatını tesbit bakımından fıkıh usûlünde ayrı bir ehemmiyet arz eder. Bu sebeple, emir kipinin tarifi, nevileri, ilzâm gücü ve mânaya delâleti, usûl literatüründe tafsîlâtla ele alınmıştır. Klasik usûl metinlerinde ise bu bahis çoğunlukla ‘lafzın hüküm bildirmesi' çerçevesinde, ‘hâs' meselesinin bir fer'i olarak değerlendirilmiştir.