Hadis Tenkidinde Külli Kaide/Asıllar

Hadis rivayetlerinin sıhhatini belirlemede esas olarak iki tenkit yönteminden bahsedilebilir. Bu yöntemlerden birisi isnad tenkidi, diğeri metin–muhteva tenkididir. Metin tenkidi, hadis rivayetlerinin sahih ve zayıfını tespitte hadisin metin ve muhtevasının dikkate alındığı yöntemdir. Bir kısım fukahânın erken dönemlerden itibaren kullandığı bu yöntem, sahâbe devrine kadar uzanmaktadır. Günümüzde de ‘hadislerde metin tenkidi' meselesi çeşitli yönleriyle araştırmacıların ilgi ve incelemelerine konu olmaktadır. Araştırma konumuz olan, ‘hadislerin küllî kâide/asıllara arzı' başka bir ifadeyle ‘hadis rivayetlerinin küllî kâide/asıllara aykırı olamayacağı' ilkesi, metin tenkidi kriterlerinden biridir. Özellikle günümüzde yapılan çalışmalarda ‘metin tenkidi' başlığı altında ve hadislerin sıhhatini ve doğru anlaşılmasını temine yönelik usûl geliştirme çabası sergileyen çalışmalarda bir kriter olarak yer alan bu prensip, araştırılmaya değer bir konu olarak ilgi ve dikkatimizi çekmiştir. Başta ‘Kur'ân ve sünnete arz' olmak üzere diğer metin kriterlerine dair çeşitli çalışmalar bulunmakla birlikte ‘hadislerin küllî kâide/asıllara aykırılığı' hususunda müstakil bir çalışmaya rastlamamış olmamız bizi bu araştırmaya yönlendiren sebeplerden birisidir.
Küllî kâide/asıl ve hadis ilişkisi, çeşitli biçimlerde ele alınabilecek bir konudur. Nitekim bu ilişkiye dair farklı çalışmalarda, ağırlıklı olarak hadis/sünnetin küllî kâidelere kaynaklığı ele alınmış, bunun yanında küllî kâidelerin hadis/sünnetin anlaşılmasındaki rolü üzerine de bazı çalışmalar yapılmıştır. Bizim çalışmamızın gayesi ise küllî kâide/asılların bir metin tenkidi unsuru olarak hadislerin sıhhatini tespitteki rolü üzerine olacaktır. Yani küllî kâide/asılların, hadislerin sahihini zayıfından ayırma ve hadislerin kabul ve reddindeki işlevi konu edilecektir.
Bu mütevazı çalışmamızın ilim dünyasına sunacağı küçük bir katkı bizi memnun edecektir. Çalışmamızın hadislerin sıhhatinin tespiti ve doğru anlaşılmasına yönelik yapılacak daha derinlikli yeni çalışmalara zemin teşkil etmesini umuyoruz.