Sultan II. Abdülhamid Dönemi Hadis Çalışmaları

Sultan II. Abdülhamid dönemi siyâsî anlamda ve hadis ilmi açısından pek çok değişim ve gelişimin yaşandığı, tüm sömürgecilik faaliyetleri, işgal ve savaşlara rağmen, Osmanlı coğrafyasında ve İslam coğrafyasında hadis çalışmalarının devam ettiği, hadis âlimlerinin irtibat halinde oldukları bir dönemdir. Sultan II. Abdülhamid'in Gümüşhânevî gibi âlimlerle irtibat halinde olduğu, başta Sahîh-i Buhârî olmak üzere çeşitli hadis kitaplarını okuduğu, hadis dersleri aldığı, dünyanın çeşitli yerlerindeki hadis âlimlerini nişanlarla taltif ettiği ve hadis medreselerini desteklediği, bilinmektedir. Bütün bunlarla beraber Oryantalist ve modernist akımların son derece arttığı bir dönemde sultanın Sahîh-i Buhârî'yi bir ulemâ heyeti denetiminde neşrettirmesi ve İslam ülkelerine gönderilmesi ayrı bir önem arz etmektedir. Hadis çalışmaları açısından daha çok derleme, tercüme ve şerh çalışmalarının kaleme alındığı II. Abdülhamid döneminde, devrin toplumsal ve siyâsî şartları hadis ekollerinin ortaya çıkmasına ve hadislerin yeniden yorumlanmasına yol açmış,bu durum hadis çalışmalarına da yansımıştır. Bu bağlamda, çalışmamızda çeşitli hadis şerhleri ve hilâfet risâleleri de incelenmiştir. İki bölümden oluşan bu çalışmanın ilk bölümünde Sultan II. Abdülhamid dönemi ilim adamlarının sünnet anlayışı ile beraber, II. Abdülhamid dönemi Osmanlı coğrafyasında hadis ve sünnet anlayışı ele alınmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise bu dönemde Osmanlı topraklarında ve Hint alt kıtası, Afrika gibi Osmanlı ile irtibat halinde olan İslâm coğrafyasında kaleme alınan bazı hadis çalışmaları, hadis ilmi etrafında gelişen oryantalist çalışmalar ve İslâm âlimlerinin bu çalışmalara karşı sergiledikleri tutum incelenmiştir. Çalışma Arapça ve Osmanlıca yazma eserler ve yazma eser kütüphane kayıtları üzerinden gerçekleştirilmiştir.