Malebranche'da Aranedencilik

Malebranche'da aranedenciliği konu edinen bu çalışmada filozofun söz konusu doktrini betimsel ve analitik bir tarzda incelenerek varmış olduğu sonuçlar üzerinde durulmaktadır. Bu yapılırken Malebranche'ın, doktrinini geliştirirken etkilendiği düşünürler ve felsefi yaklaşımlar da yeri geldiğince ele alınmaktadır.
Özellikle çağdaşı olduğu Descartes'ın, ruh ve beden gibi iki farklı alanın varlığı ve birbiri ile etkileşimlerinin imkânı meselesinden yola çıkarak bunlar arasındaki etkileşimin ne şekilde meydana geldiğini izah etmeye çalışan Malebranche, Augustin'in da etkisiyle Tanrı'yı tüm oluşun merkezine yerleştirmiş ve aranedenci felsefeyi geliştirmiştir.
Aranedenciliği göre neden ile sonuç arasında zorunlu-tabii bir bağ bulunmayıp Tanrı her defasında nedenleri birer “vesile” olarak kullanmak suretiyle sonuçları yaratmaktadır. Bunu da yine kendisinin koyduğu aranedensel kanunlara bağlı kalmak şartıyla gerçekleştirmektedir. Bu kanunlar Tanrı'nın eylemde bulunma şeklini belirlemekle birlikte aynı zamanda değişmez oldukları için de bilimin temellerini oluşturmaktadırlar. İnsan veya herhangi bir varlık için eylemde bulunma söz konusu olmayıp, ruhun isteklerini fiile aktarma noktasında insanın istekleri Tanrı'nın yaratması için bir araneden oluşturmaktadır. Böylece insan Tanrı'nın her an yaratması ile varlığını devam ettirebilmektedir.
Malebranche'ın geliştirmiş olduğu aranedenci doktrinin en önemli özelliklerinden biri Tanrı merkezci olması ve insanı sadece Tanrı'ya yönelmesi gereken günahkâr bir varlık olarak görmesidir. Nitekim dikkatini maddeye yönlendirmiş ve onları gerçek birer varlık gibi düşünen insan, nihayetinde her türlü etkinin de bu varlıklar tarafından meydana getirildiğini düşünerek hataya düşmektedir. Oysa Malebranche'a göre bu varlıkların gerçekliği nesneleri değil ideleridir. Bu ideler de Tanrı'da bulunduklarından bize O'ndan gelmektedir. Duyuların sunduğu bilgilerin ve tüm yetki ve gücün Tanrı'da toplandığı aranedenci doktrinde sonuç olarak Malebranche, “her şeyi Tanrı'da görme” felsefesini geliştirmiştir.